Doğada başıboş tabii şartlar altında dolaşan atların tırnakları temas halinde bulundukları taş ve toprakların tesiri ile aşınır. Fakat aşınmak suretiyle zarara uğrayan tırnak nispetinde yeni tırnağın sürmesi ile aşınma (muvazene) ve uzama (telafi) husule gelerek, tırnağın bütünlüğü korunmuş olur. Fakat bu olay ancak doğal şartlar altında, yani insan hizmeti ile insan esareti altında bulundurulmayan hayvanlar için geçerli olup, tabiatın bir kanunudur.
Doğal hayatta başıboş ve nalsız dolaşan ehli atlar ile hizmet altında ve nallama yapılmayan atlar bu kanun hükümleri altına girmiştir.
Ata Neden Nal Çakılır?
At nalsız olarak çalıştırılırsa tırnak fazla miktarda aşınır ve yeni sürecek olan tırnak aşınan kısmı telafi edemez, karşılayamaz. Aşınma ile sürme arasındaki tabii olay bozulur, neticede hayvanda topallık baş gösterir.
Tabiatın bu hesaplı ve ölçülü kanununa göre ilk çağlarda, tırnağın fazla aşınması neticesi meydana gelen topallıkları önlemek için ağaç kabuklarından, sazlardan veya deriden bir takım koruyucu çarıklar yapmışlardır.
Daha sonraları madenler keşfedildikçe demir saçlardan çarık yapıp tırnağa geçirmişlerdi ve bu çarıkları ip ve kayışlarla hayvanın bukağılığına bağlamışlardır. Bu uygulamaya da sandal adını vermişlerdir. (Şekil-1)
Zamanla demircilik zanaatı ilerleyince, sandalların hayvanın ayağına verdiği zararlar da hayvanları kurtarmak için nal ve mıhlar icat edilmiş, nalı hayvanın tırnağına çakan kişiye de nalbant adı verilmiştir.
İcat edilen her şeyin birçok safhalardan geçtiği ve zamanla geliştiği tekâmül ettiği herkesçe bilinen bir gerçektir. İlk nallarda bugünkü nallar yan yana getirilirse ilk yapılmış nalların ne kadar kana ve hatalı oldukları direkt olarak göze çarpar. (Şekil-2)
İlk nalların hangi tarihte ve hangi millet tarafından keşfedildiği üzerine yapılan araştırmalara rağmen tam olarak aydınlanmamıştır. Hatalı, kaba nallardan ve bilgisiz nalbantlardan zarar gören hayvanları kurtarmak, nalbantlığı bir ilim ve sanat esasına dayandırmak gayesi ile günümüzde Avrupa ülkelerinde nalbantlık okulları açılmış ve burada nalbant yetiştirilmeye başlanmıştır.
Bir ilim ve sanat ancak eğitim-öğretim ile elde edilir. O halde nalbantlık ilmini bilmeyen ve bu sanatta usta olmayan bir nalbantın çakacağı naldan hayvan daima zarar görür. Sonuçta hayvanın tökezlemesine, topallamasına ve birçok hastalıklara ve arızalara neden olur.
İnsanlara her zaman, her yerde ve her türlü faydalı hizmetler veren ve bu yüzden kıymetini hiçbir zaman kaybettirmeyecek olan atın, uzun seneler acısız ve rahat çalışmasını temin etmek için nalbantlık sanatıma çok önem verilmesi elzemdir.
At Demek, Ayak Demek
Günümüzde “at demek, ayak demek” sözü oldukça önem kazanmıştır. Bu doğrultuda ordu atların ızdırapsız ve rahat çalışabilmeleri için yapılacak/uygulanacak olan nallar/nallama bir sanat inceliğinde ve kaidesine göre yapılmalıdır.
Atlarda tırnağı dış mukavemetlerden korumak için demir veya plastikten yapılan hilal şeklinde olan ve kasnağa çakılan cisimlere nal denir. At nalı hakkında tüm bilgileri ve atın ayak bakımı hakkında bilgileri bu yazımızdan öğrenebilirsiniz.
Nal Çeşitleri
- Alafranga Nallar
- Alaturka Nallar
- Ortopedik Nallar
Ayak yoksa at yoktur.
At Nalı Bölümleri
Sümbük, yaprak, meme, terbi, ökçe, kol, kol ucu, mıh olukları ve mıh deliklerinden oluşur. Mıh delikleri kendi arasında 4 grupta toplanır.
- Arı mıhı deliği
- Arı üstü mıhı deliği
- Maya altı mıhı deliği
- Maya mıhı deliğinden oluşur.
Nalın Formu
Nalın iki tür formu vardır.
- Toprak yüzü formu: Nalın toprakla temas eden kısmının balık sırtı şeklinde boşaltılmasına denir.
- Tırnak yüzü formu: Nalın tırnakla temas eden kısmının tırnağı rahatsız etmeyecek tarzda balık sırtı şeklinde boşaltılmasına denir.
Nalın Ayırt Edilmesi
- Ön Ayak Nalı: Yürüyüş esnasında yerle ilk önce sümbük kısmının temas etmesi ile nalın geriye doğru kaymasını önlemek için ön tarafa yaprak konulmuştur. Yaprağı ön kısımda bulunan nallar ön ayak nalıdır.
- Art Ayak Nalı: At yürüyüşü esnasında arka ayaklarını sağa ve sola doğru hareket ettirir. Nalın sağa veya sola kaymasını önlemek için yapraklar sağ ve sol meme kısmında bulunur. Yaprakları yanda olan nallar art ayak nalıdır.
At Neden Nallanır?
Dışarıdan gelebilecek darbeleri, kırılmaları, tırnağın düzgün uzamasını ve tırnaktaki gelişmeyi sağlamak için nallama yapılır. Nallamanın temel amacı atların ayak yapısını bozmamak ve hizmet sürelerini uzatmaktır.
Tırnak Bakımı
Tırnak bakımındaki amaç, tırnağı sağlam tutmak ve biçimini değiştirmeye yüz tutmuş tırnakları düzelterek normal duruma getirmektir. Bakımda esas alınacak tedbirler tırnağın kuru, temiz olması ve uygun tırnak yağı ile yağlanmasıdır.
Nallı bir hayvanın uzun müddet ahırda hareketsiz kalması tırnaklara zarar verir.
Tırnak yeterli düzeyde çalıştırılıp esnetilmediği zaman, kan dolaşımı azalır ve tırnaktaki canlı dokular yeterince beslenemez. Bunun neticesi olarak tırnak kurumaya ve daralmaya başlar. O halde hizmete gitmeyecek hayvanlarda her gün muntazam dolaştırmak gerekir. Eğer hayvanlar 3-4 hafta kadar ahırda istirahatte kalacaksa nalları sökülüp tırnakların alt kenarı törpü ile düzeltilmelidir.
Günlük Tırnak Bakımı
Tırnakların temiz bir halde bulundurulabilmesi için hayvanın yeri düz, yatağı temiz ve kuru olmalıdır. Altlığı yaş ve idrarlı bırakılırsa, idrarın amonyağı mayayı tahrip ederek çürümesine neden olur.
- Nalların yerinden oynayıp oynamadığını veya perçinlerin kabarıp kabarmadığını, yetiştirme veya topuk çalma belirtileri bulunup bulunmadığını görebilmek için hayvanın işe gitmeden evvel veya işten döndükten sonra tırnakları muayeneden geçirilmeli ve gereği yapılmalıdır.
- Bundan başka işten dönünce taban ve maya çukurlarına dolmuş pislikleri maya demiri ile boşaltılmalı.
- Sonra tırnakları bir fırça ve bol su ile iyice temizlenmelidir.
- Her tımar zamanında da maya çukurlarının ve tabanının temizlenmesi mutlaka yapılmalıdır.
İlgili Yazılar:
Nal Bakımı ile İlgili Bilgiler
Hayvan nallandıktan sonra yalnız kasnağı katranla veya katrana karıştırılmış bir yağ ile yağlamak adet olmuştur. Fakat kasnağı kaplamış bir kir tabakası üzerine sürülen katranlı yağın bir faydası olmaz.
Hayvan nallandıktan sonra eski mıh deliklerinin bal mumu ile tıkanması gerektiği için sürülen katrana ancak dolgu vazifesi görür.
Katran veya katranlı yağ temizlenmiş olan maya çukurlarıyla maya ve tabana sürülürse buradaki çatlakları tıkayarak çürümelerine veya kurumasına engel olur.
Yaz mevsiminde tırnak kurur, çatlamanın önüne geçebilmek için bir iki saat kadar suda tutarak temizlendikten sonra, nem oranını koruyabilmek için tırnağın her tarafını içinde bal mumu bulunan bir merhem ile yağlamak ve bu işi haftada 3-4 kez tekrarlamak oldukça faydalıdır.
Aşırı kuruma yüzünden zırh başlarında ufak ufak çatlaklar baş göstermiş olan tırnaklar önce fırçalanarak su ile temizlenmeli, keten tohumu veya kepek lapası vurulmalıdır. Lapa ıslak ve yumuşak bir deri çarıkla bukağılığa kadar sarılmalıdır.
At nalı ile ilgili bu yazı sadece bilgilendirme amaçlıdır. Atlarda ayak hastalıkları ve nal problemleri ilgili ihtiyaçlarınızda acilen bir veterinerden yardım almalısınız.
Atlar hakkında birçok bilgiye kütüphane kategorimizden erişebilirsiniz.
İlgili Yazılar:
Kaynak: JAKEM Binicilere yönelik at ayak hastalıkları ve ayak bakım broşürü.