Biz Türklerin çok sık kullandığı deyimler vardır ”Dizginleri ele almak ”, ”doludizgin yaşamak”, ” Dizgin vurmak ” gibi. Peki, dizgin ne demektir? Neden bu kadar sık kullanılan deyimler arasında bu kelime geçer hiç merak ettiniz mi? Peki, Dizgin Ne Demek?
Dizginlerin nasıl kullanılacağını öğrenmek sorun değildir, asıl olan onlar olmaksızın ne yapılacağını öğrenmek olmalıdır.
Dizginin Anlamı Nedir?
Dizgin ne demek diye düşündüğünüzü, belki sizlere bir şeyler anımsattığını ama tam olarak sözlük anlamını birçoğunuzun bilmediğinin de farkındayız. Zira bu kelime yüzyıllardır kelime haznemizde olmasına ve sık sık kullanılmasına rağmen, gündelik hayatın içinde kaybolup giden ve anlamını sorgulamadığımız sözcüklerden yalnızca biri.
Dizgin, kelime anlamı itibari ile koşum ve binek amacı ile kullanılan hayvanların gemlerine bağlanan, hayvanın kontrolünü ele almakta kullanılan bir çeşit kayıştır.
Dizgin Kelimesi Neden Bu kadar Sık Kullanılmaktadır?
Kelime anlamı itibari ile bir kayıştan ibaret olsa bile dizgin zaman içinde ” kontrolü ele almak ” şeklinde birçok cümlede yer edindiğinden, günlük hayatta kendine sık sık yer edinmeye başlamıştır. Bir işi, bir bölgeyi, bir grubu dizginlemek veya bir konuyu, bir işlemi yönetmek üzere dizginleri ele almak gibi birçok cümle içinde kullanılabilmektedir.
Dizgin Kelimesinin Kullanıldığı Deyimlere Örnekler
Kelimenin yoğun olarak kullanıldığı deyimlere;
- Dizginlemek
- Doludizgin
- Dizgin takmak
- Dizginleri ele almak
- Dizgin vurmak
- Dizgin boşaltmak
Şeklinde yukarıda belirtilen örnekleri verebiliriz.
Tarihte Dizginin Yeri
1) Nasıl İhtiyaç Duyuldu?
İnsanoğlu ilk çağlardan itibaren avcılık yapmıştır. Yemek yemek, barınmak, ısınmak gibi korunmak da insanoğlu için temel bir ihtiyaçtı. Bu ihtiyaçları sağlamak adına avlanan insan, av hayvanlarını aklı ile tuzağa çekmekte ve avlamaktaydı. Yalnız bir sorun vardı, birçok hayvan bu tuzağa düşmüyor ve çok çevik olduklarından hızla uzaklaşıyordu. Diğer canlılardan çok farklı olan insan için düşünsel güç devreye giriyor ve bu ihtiyacı nasıl karşılayacağını sorgulamaya başlıyordu. Peki, bu ihtiyaç insanoğlunu nasıl bir çözüme kavuşturdu? Bir binek bulabilse dahi, onu nasıl kontrol altına alabilirlerdi?
2) Nasıl Çözüm Bulundu?
İnsanoğlu üstün zekâsı sayesinde aradığı çözüme kısa sürede kavuştu. Genellikle uysal bir yapıya sahip olan atları kontrolü altına alan insanoğlu, avcılık ve taşımacılık yaparak göçebe hayatına uyum sağlayan bu eşsiz hayvandan yüzyıllar boyunca yarar sağlamış oldu.
3) İlk Defa Hangi Yılda Binek Hayvan Kullanıldı?
M.Ö. 3.500’lü yıllara dek uzanan bu eşsiz yolculukta at ve insan birbirlerinin ayrılmaz bir parçasıydılar (tabii ki modern zaman taşıtları keşfedilene kadar). Günümüz Avrupa, Amerika ve Asya’sında at, geride kalan 5.500 yıllık maziye göre insanoğlu için sadece bir spor türünü ifade ediyor.
At Evcilleştiren İnsan ve Dizgin Kullanılması
Bugün dünya üzerinde milyarlarca insan yaşıyor ve yüz milyonlarca insan araba kullanıyor. Bir aracın kontrolünü sağlamak için direksiyon olmazsa olmazdır. Tıpkı bir araç gibi atı evcilleştiren insanlar için de kontrolünü sağlamak tam bir zorunluluktu. Bu zorunluluk özel bir keşfi de beraberinde getirdi. Atın çene, üst burun ve baş bölgesini kapsayacak şekilde sert bir ip yardımı ile düğümler atılarak oluşturulan bu keşfin adı, günümüzde yular olarak geçmekte. Yuların ağız kısmına gelen ve atın ağzına bağlanan bir başka bölümüne gem ve gemin iki yan ucundan bağlantı kurarak atı tıpkı bir direksiyon gibi kontrol altında tutulmasını sağlayan kısmına, yani bu ip veya kayışa ise dizgin denmektedir.
Dizgin sayesinde gemi sağ ve sol bölümlerinden kontrol edebilen insan, dizginin bir tarafını kendine çevirmek sureti ile atın başını sağ veya sola çevirerek yönünü kontrol altına alabiliyor, geriye doğru çekmek sureti ile de atı durdurabiliyor, yavaşlatabiliyor veya şahlandırabiliyor.