Çoğumuz Olimpik ya da Grand Prix seviyesindeki at terbiyesi diğer adıyla dresaj (dressage) yarışmalarını televizyonlarda görmüşüzdür: Atlar karışık hareketleri adeta ezbere yaparken biniciler neredeyse hareketsiz şekilde oturur. Dresaj, söylemesi zor bir isimden ve süslü hareketlerden ibaret değildir! Atlarımızı bizleri taşımaları ve ince jestlerimizi algılamaları için eğittiğimiz her an, onları temel at terbiyesi eğitimi de veriyoruz. At terbiyesi ile, bir atı uysal, itaatkâr ve dengeli olacak şekilde eğitilmektedir.
At terbiyesi diğer adı ile dresaj, binicilik sporunun en zor dallarından biri olarak kabul edilir. Bunun nedenleri arasında ilk olarak ise atın eğitilmesinin zorluğu gelir. At terbiyesi – dresaj kelimesinin kökeni Fransızca’dan gelir. İlk hali dressage olan kelime atların daha ehli bir hale getirilmesi ve terbiye edilmesi için kullanılan bir kavramdır. Ek olarak bir binicilik spor dalı olarak da kabul edilir.
At terbiye oldukça ilerleyen zamanla birlikte, uyum yakalandığından attan beklenen performans artış gösterir. At terbiyesi için bir ata sahip olmak da büyük önem taşır. Daha önce at ile hiç bağ kurmamış bir kişinin eğitim vermesi ve bu eğitimden yüksek sonuç beklemesi çok da mantıklı olmaz.
At Terbiyesi (Dressage) Amacı
At terbiyesinin amacı, uyumlu bir eğitim yoluyla atı geliştirerek mutlu bir sporcu haline getirmektir. At terbiyesi, atın sakin, yumuşak, hafif ve esnek ama aynı zamanda kendinden emin, dikkatli ve hassas olmasını sağlar ve dolayısıyla binicisini mükemmel şekilde anlar.
Neden Önemlidir?
Atın yetiştirilmesinde en önemli ve sabır isteyen kısım at terbiyesidir. Çünkü at ile uyumlu olmak biniş ve kontrol anlamında son derece gerekli olan bir durumdur. Eğitimin ilerleyen aşamalarında dizgin veya başka bir gereksinim olmadan hem at hem de binici istenenleri yerine getirecek uyumu yakalamış olur. Bunun için son derece gerekli olduğunu söylemek yanlış olmaz. Dresaj eğitimi için at sahibi olmak da büyük bir gerekliliktir. Çünkü eğitim vermek ve bağ kurmak gerekir.
At Terbiyesi (Dressage) Genel Prensipleri:
Bu nitelikler aşağıdakiler ile kendini gösterir:
- Kararların serbestisi ve düzenliliği,
- Hareketlerin uyumu, hafifliği ve kolaylığı,
- Canlı bir içtepiden (empülsiyon-ileri gitme arzusundan) kaynaklanan ön kısmın
hafifliği ve artların atın altına sürülmesi, - Kantarmanın herhangi bir gerilim veya mukavemet olmaksızın, itaatkarlık/akıcılık
(Durchlassigkeit) ile kabulü.
Böylece at sanki istenileni kendiliğinden yapıyormuş hissi verir. Kendine güvenli ve dikkatli olarak hareket eder, binicinin kontrolüne isteyerek boyun eğer, düz bir hatta yapılan hareketlerde kesinlikle doğru (düz) olarak kalırken eğri hatlarda hareket ettiğinde gereken şekilde bükülür.
Adeta düzenli, serbest ve rahattır. Süratli serbest, yumuşak, düzenli ve aktiftir. Dörtnal düzgün, hafif ve dengelidir. Arka kısım asla tembel veya cansız değildir. At binicinin en küçük yardımına bile yanıt verir ve böylece vücudunun kalan kısmına canlılık ve ruh kazandırır.
Canlı bir içtepi ve mukavemetin bozucu etkilerinden arındırılmış eklemlerin yumuşaklığı sayesinde, at binicisine istekli bir şekilde ve tereddütsüz itaat eder ve çeşitli yardımlara sakin ve hassas bir şekilde yanıt vererek hem fiziksel ve hem de zihinsel olarak doğal ve uyumlu bir denge sergiler.
Tüm çalışmalarda ve hatta duruşta bile, at “dizginde” olmalıdır. Bir at, boynu eğitiminin durumuna ve kararın uzunluğuna veya topluluğuna göre az çok yukarı kalkmış ve kavislendirilmiş olduğunda ve kantarmayı hafif, istikrarlı, yumuşak ve itaatkar bir istinatla kabul ettiğinde dizgindedir. Baş sabit bir konumda, bir kural olarak dikey hattın hafifçe önünde kalmalı, boynun tepe noktası (poll) boynun en yüksekteki noktası olmalı ve at biniciye mukavemet göstermemelidir.
Ahenk süratli ve dörtnalda gösterilir ve atın açık bir düzenlilik, içtepi ve dengeyle hareket ettiğinde sergilediği hakiki uyumun bir sonucudur. Ahengin tüm farklı süratli veya dörtnal egzersizlerinde ve bu kararların tüm çeşitlemelerinde muhafaza edilmesi gereklidir.
Kararların düzenliliği at terbiyesi için temeldir.
At Terbiyesi – Dresaj Yarışmalarında Kıyafet Nasıl Olmalıdır?
Ulusal yarışmalarda siyah veya lacivert uzun ceket melon şapka, beyaz veya bej pantolon, eldiven, siyah çizme ve mahmuz giyilmelidir. Melon şapka veya tok şapkasına izin verilir. Tersi belirtilmemişse bu giysiler diğer bütün uluslararası yarışmalarda geçerlidir
Asker, polis gibi üniformalılar bütün ulusal yarışmalarda askeri veya sivil üniformalarını giyebilirler.
Mahmuzlar metalden yapılmış olmalıdır. Binicinin çizmelerine takıldığında çıkıntı merkezden geriye doğru ve ortası küt ve düz olmalıdır. Mahmuzun kolları düz olmalıdır. Yıldız varsa bunlar döner cinsten olmalıdır.
Gerekli ve Yasaklı Ekipmanlar
FEI, binicilik sporlarında atın iyiliğini esas almaktadır. Dolayısıyla bazı kurallar ve yasaklar getirmiştir. At terbiyesi için kullanılan malzemeler Uluslararası Binicilik Federasyonu tarafından belirlenen kurallara uygun olmalıdır.
- Tüm binicilik atları, terbiye prensiplerinden ve antrenman tekniklerinden faydalanabilir. Olimpiyatlarda ve diğer uluslararası FEI yarışmalarında görülen en popüler at ırkları, terbiye için yetiştirilen sıcakkanlı ve ılıkkanlı atlardır.
- İngiliz stili at terbiyesi eyeri.
- Eyer altlığı (Beyaz veya yalın renkli) Çizgili veya çok renkli eyer altlıkları kullanılamaz.
- Burunsallıklı başlık
- Normal kantarmalar ile tam başlıkta kullanılan normal ve zincirli kantarmalar pürüzsüz olmalı ve sert bir yüzeyleri bulunmalıdır. Burgulu ve tel kantarmalara izin verilmez.
- Kamçı; tüm uluslararası yarışmalarda, sahada yarışırken herhangi türde bir kamçı bulundurmak yasaktır. Kamçı, müsabaka alanının etrafındaki boşluğa girmeden önce bırakılmalıdır yoksa sporcuya ceza verilir.
- Martingal, göğüslük, kantarma lastikleri, getrler, (yan kayışlar, el martingalı, nefes açıcı burun bantları vs. gibi) her türde aksesuar ve her türde at gözlüğü kesinlikle yasaktır.
- Takma kuyruklara/kuyruk postişlerine sadece FEI’den önce izin alınması kaydıyla izin verilir.
- Kulaklıklara tüm yarışmalarda izin verilir ve bunlar sesi azaltan tipte olabilir. Ancak, kulaklıklar atın gözlerini kapatmamalıdır.
- Atlarda kulak tıkaçlarına sadece ödül törenlerinde izin verilir.
- Atın üzerinde hiç bir süse izin verilmez.
At Terbiyesi (Dressage) İçin En Uygun Atlar
- Holsteiner
- Endülüs Atı
- Hanoverian Atı
- Danimarka Sıcakkanlı Atları
- Oldenburg
- Westphalien Atı
At Terbiyesi Nasıl Yapılır?
Atı terbiye etmek için, atın doğası gereği var olan 3 tip yürüyüşü bilmek önemlidir. Eğitici attaki bu 3 tip yürüyüşü ortaya çıkardığı zaman eğitimi kolay hale getirir. Atın 3 tip yürüyüşü, adeta, süratli ve dörtnal olarak isimlendirilir.
Bu yürüyüşler at eğitimlerinde esas noktalardır. Eğitim sonucunda sakin, yumuşak ve esnek bir at olması amaçtır. Ek olarak atın istekli ve güvenli şekilde eğiticiye yardımcı olmasını sağlamak da son derece önemlidir. Halk arasında at terbiyesi, at balesi olarak da adlandırılır. Atın sergilediği her hareket için 0 ile 10 arasında bir puanlama yapılarak ortaya konan sistemli bir uygulama şeklidir.
At Terbiye Testleri
Dresaj testleri, özellikle yarışmalarda kullanılır. At ve binicinin diğer yarışmacılara göre değerlendirildiği çeşitli terbiye hareketlerinin resmiyete dökülmüş halidir. Uluslararası yarışma testleri, olimpiyatlar dahil olmak üzere, Uluslararası Atlı Sporlar Federasyonu gözetiminde yapılırlar.
Federasyon gözetimindeki testler üst seviyelerde yapılır. Alt seviyelerde terbiye testlerini her ülke kendi içindeki testlerini oluşturur. Testler hareketlere göre puanlanarak ortaya konur. Testlerde atın hızı, uyum sağlaması, binici performansı ve atın isteği gibi genel özelliklere de yer verilir.
[ilgilikarti2 id=”random”]Eğitim Basamakları
Eğitim basamakları piramit şeklinde düzenlenir. Derli toplu olma piramidin en üstünde, ritm ve düzen piramidin en altında yer alırlar. Bu eğitim basamakları piramidi, at eğitiminde rehber olması amacı ile kullanılır. Eğitim basamakları katı bir format gibi gözükse de, her seviye atın ilerlemesi ile paralel yapılır. Seviyeler birbirleri ile bağlantılı olarak yapılırlar. Kötü bir at istek kısmını nasıl geliştiremez ise, ritmik yürüyüş kısmını da rahat olmayan bir atın ilerlemesi beklenemez.
Eğitim basamakları şu şekildedir;
- Ritm ve düzen; ritm, yürüyüş, düzen, düz ve eğimli çizgilerde, geçişlerde aynı olmalıdır. Ayak basmalarının tekrarı ritmi anlatır. Saf yürüyüş, saf dört nala ve saf koşu içermelidir. Düzen ve sadelik ise, yürüyüşün, geçiş ve seviyesini içerir.
- Rahatlama; piramidin 2. seviyesidir. Atın rahatladığı, arkaya doğru salınıp kuyruğunun sallanmasına uygun adımlar, yumuşak çiğneme ve rahat nefes alma ile anlaşılır. Yumuşak geçişler yapması rahat olduğu anlamına gelir.
- Temas; piramidin 3. seviyesidir. Atın itme gücünün sonucu temastır. Temas, binicinin elleriyle çekmesi ile yapılmamalıdır. Binici de yumuşak davranarak at başlığına yönlendirmeli ve atın doğal olarak yaptığı davranışlar gözlenmelidir. Atın eşit teması önemlidir.
- Şevk; piramidin 4. seviyesidir. Atın itme gücü ve verdiği güven duygusudur. Şevk, atın vücudun altında arka bacakların öne uzanması ile ortaya çıkarılır. Doğru şevk için binicinin doğru yönlendirme yapması gerekir. At rahatlamış olmalıdır. Şevk atın 3 tipi olan, adeta, süratli ve dört nala da oluşabilir. Şevk atın zihnini meşgul ederek, doğru eklem ve kas kullanımını destekler. Böylece gergin enerjisini boşaltmasını da sağlar.
- Düz olma; at düz ve eğimli hatlar üzerinde arka ayakları ile ön ayaklarının çizgisinde ve vücudu da gittiği çizgi ile paralel durumda ise, o at düzgün demektir.
- Koleksiyon-derlenme; piramidin en tepesidir. Daha az şiddetli ve heyecanlı çalışma da kullanılır. Koleksiyon büyük kas gücü gerektirdiği için yavaşça ileri seviyeye getirilir. Adım araları kısalmalıdır.
Atların İyiliği İçin Davranış Kuralları Nelerdir?
Uluslararası binicilik sporunda atlar için gerekli olan bazı davranış kuralları vardır. Bunlardan ilki, atın bakımı, eğitimi, nal bakımı ve nakliyesi ile ilgili genel iyilik kurallarını içerir. İkinci olarak, atın formu, sağlığı, ilaçları ve cerrahi müdahaleleri içeren yarışma için yeterlilik kurallarıdır.
Üçüncü olarak, atın iyiliğinin önüne yarışma geçmemelidir. Dördüncü olarak, atlar için yaralanmalarda mutlaka gerekli olan insani muamelenin yapılmasıdır. Beşinci olarak da atların doğru şekilde eğitilmesi kuralıdır.
At Terbiyesi Biniş Biçimleri
[ilgilikarti2 id=”4691″]At terbiyesi binişleri 3 çeşittir; normal terbiye binişi, sürüş terbiye binişi, genç at terbiye binişi ve son olarak da tek yanlı terbiye binişidir.
- Normal (derin) terbiye binişi; eyerin içine iyice girilmiş, derin biniş şeklidir. Büst kalça üzerinde dik olmalı, bel hafif çukur ve baş dik şekilde tutulmalıdır.
- Sürüş (hazır) terbiye binişi; normal terbiye binişi ile arasındaki fark, kaynağın biraz geriye doğru eğilmesidir. Böylece daha fazla ağırlık taşınmış olur. Kaynağın ileri sürülmesi ile bel ve kaynak kasları kuvvetle gerilerek pekişir.
- Genç at (remont) terbiye binişi; binicinin büstü dik tutulur. Omuzlardan hafifçe öne eğilinir. Böylece ağırlık uyluklar ve üzengiye yüklenmiş olur. Binici bel kemiğini çukur hale getirir.
- Tek yanlı terbiye binişi; tek yanlı olarak belini gerer ve kaynaklardan birini ileri sürer. İç baldırın ileri sürücü, dış baldırın ise kolan gerisinde sınırlayıcı şekli ile biniciye öğretilir.
At Eğitiminde İnsan Rolünün Önemi
Atlar insanlar için gerçek ve sadık bir dost niteliği taşırlar. At eğitiminde insanın insanca davranabilmesi son derece önemlidir. Atlar ile çoğu insan çocukluk çağlarında etkileşimde bulunur. İnsana, karşılıksız sevgi, spor disiplini, başka canlılar ile uyum içerisinde olma, sorumluluk bilinci gibi pek çok katkılar sağlar. Atlar, güven ve sadakatin yanında zenginlik ve asaleti de temsil ederler.
[ilgilikarti2 id=”4333″]Bu nedenle insan hayatı için tedavi edici nitelikleri bulunur. Çünkü atlar ile temas halince olan insanların sakinleştikleri, sosyal hale gedikleri ve rahatlamış hissi ortaya çıktığı bilinir. Atlı tedavi yöntemleri yine insan sağlığı açısından atların kullanım alanları arasında yer alır. At insanın yaklaşımını ne kadar çok benimser ise, o derece eğitimlerde uyumlu ve sakin davranacaktır.
Bu yüzden insana iyi gelen atlar için doğru davranış biçimleri ile yaklaşılmalıdır. Atlı terapilerin birçok yararı bulunur. Bunlar bazıları, kas gelişimi, güç, denge, öz güven, sosyal etkileşim, adaptasyon, esneklik, hareket etme yeteneği, zihinsel olarak rahatlama hissidir. Hareket bozukluğu, inme, omurilik felci, davranış bozukluğu, otizm, psikolojik bozukluklar, bağışıklık hastalığı gibi pek çok hastalığa iyi geldiği bilinir.
At Balesi
Halk arasında yapılan işlem at balesi olarak da adlandırılır. Oldukça eski bir sistem ve uygulamadır. Disiplin olarak tanımlamak daha doğru olacaktır. Önceden tanımlanan bir dizi hareketin büyük arenalarda yapılmasına dayanan bir spor olduğu da biliniyor. Her hareket için 0 ve 10 arasında bir puanlama verilmesine dayanan bir sistem olarak açıklanabilir.
