Ayak hastalıklarının tanısını koymak, ortopedisini iyi uygulamak ya da bir hayvanın iyi nallandığını anlamak için atın ayak anatomisini iyi bilmek gerekir.
Ayak Nedir?
Bacağın topuk eklemi aşağısında kalan kısmına ayak denir. Ayak iki bölümden oluşur.
1. Canlı Bölüm
Kemikler, tendonlar, ligamentler, eklemler, hareket organları, esnek dokular, damar ve sinirlerden oluşur.
2. Cansız Bölüm
Tırnak (kasnak) olarak adlandırılır.
Ayak Kemikleri
- Bukağılık Kemiği
- Taç Kemiği
- Ayak Kemiği
- Kayık Kemiği
- Bukağılık Kemiği: Bu kemik ayaktaki kemiklerin en büyüğüdür. Üst ucu “İncik kemiğinin” alt ucuna ve topuğun gerisinde bulunan iki “susam kemiğine” eklem bağları ile bağlanmış ve topuk oynağını meydana getirmiştir.
- Taç Kemiği: Kısa bir kemiktir. Bu kemiğin alt ucu tırnağı içinde diğer kısmı tırnağın dışındadır. Bu kemiğin üst ucu eklem bağlarıyla “bukağılık kemiğinin” alt ucuna bağlanmıştır. Alt ucu ile “kayık ve ayak kemiklerine” bağlanmış, ayak oynağını meydana getirmiştir.
- Kayık Kemiği: Kayık veya mekiğe benzer, tırnağın içinde ve ayak kemiğinin gerisinde küçük bir kemiktir. Alt yüzü kaypaktır. Buradan ayağı büken et bağı kayar, üst yüzüne taç kemiğinin alt ucu dayanır.
- Ayak Kemiği: Bu kemiğin şekli ile tırnağın şekli arasında tam bir uyum vardır. Çünkü ön tırnak müdevver (tekerler) olduğu için ayak kemiğinde müdevverdir. Ard tırnak ise beyzi (söbü) olduğundan kemiğinde beyzidir.
Eklem Bağları
Ayaktaki oynak yerinin kemiklerini birbirine bağlayan birçok eklem bağları vardır. Bunlardan bir kısmı şekilde gösterilmiştir.
Nalbant tırnağın bir tarafını fazla kesip ayağın mukavemet yönünün bozulmasına neden olursa, tırnağın alçak tarafına aşırı yük biner. Bu durumda eklem bağlarındaki fazla gerilme neticesinde hayvan çabucak yorulur ve ciddi kemik hastalıkları ortaya çıkar, sonuçta hayvandan istenilen verim elde edilemez.
Et Bağları (Tendolar)
Ayakta bir uzatıcı, iki büzücü et bağı (tendo) vardır. Hayvanın ayağını uzatan et bağı inciğin ön tarafından geçer ve aşağıya doğru inerek bukağılık kemiği ile taç kemiğinin ön yüzlerine ve ayak kemiğinin ön tarafındaki çıkıntıya yapışır. Bu et bağı büzüldüğü zaman bağ gerilerek, ayağı ileriye doğru uzatır. Ayakta büzücü et bağlarının ikisi de inciğin arka tarafından geçerler.
Esnek Kısımlar
Tırnağın içindeki canlı kısımların hepsi esnek olduğu gibi, cansız olan tırnağın kendisi de esnektir. Tırnağın esnemesi taban yastığı ve ayak kıkırdakları sayesinde gerçekleşir.
- Taban Yastığı: Şeker külahına (mahrut) benzer, lastik gibi bir uzuvdur. Büzücü et bağı ile maya arasındadır.
- Kıkırdaklar: Biri ayağın iç, diğeri ise dış kısmında yer alan kıkırdaklar ayak kemiğinin gerisindeki çıkıntılara yapışık durumdadır.
Kaynak: Atın Ayak Yapısı, Ayak Hastalıkları ve Ayak Bakımı, Binici ve Kursiyer Binicilere Yönelik At Ayak Hastalıkları ve Ayak Bakımı Broşürü, JAKEM
